Bohriyum: Özellikleri Belirlenemeyen Yapay Element

Bohriyum, doğada bulunmayan, laboratuar ortamında sentetik olarak elde edilebilen bir elementtir. Henüz incelenebilecek miktarda izole edilememiştir.

Bohriyum, doğada bulunmayan, laboratuar ortamında üretilebilen sentetik ve oldukça radyoaktif bir elementtir. Günümüzde hakkında araştırmalar devam etmektedir. İzotoplarının yarılanma ömürleri çok kısa olduğu için incelenmesi son derece zordur. Bu sebeple herhangi bir kullanımı veya uygulaması bulunmuyor. İnsan ve çevre için de herhangi biyolojik rolü bilinmiyor. Bohriyum, “transaktinit” veya “süperağır” elementlerden biridir. Yani periyodik tabloda atom numarası 103’ten büyük elementlerdendir. Sadece varlığı teyit edilen ve uygulaması olmayan bu tür elementlerle ilgili neden bu kadar araştırma veya deney yapıldığını merak edenler olabilir. Unutmayalım ki, günümüzde hemen hemen her türlü nesne ve üründe rolü olan elementler de bir zamanlar varlığı ve özellikleri bilinmeyen maddelerdendi. Bohriyum da belki bir gün çığır açan bir icadın aktörü olabilir.

(Bohriyum ismi, Danimarkalı ünlü fizikçi Niels Bohr'un anısına verilmiştir.)

Tarihçesi 

Bohriyumun keşfi ile ilgili iki grup iddiada bulundu. 1975 yılında Rusya Dubna’daki Rus Ortak Araştırma Enstitüsü’nde (JINR) Yuri Oganessian başkanlığındaki ekip, bizmutu krom ile bombardımana tuttu. Bu işlemde 107. element ve 261 kütle numaralı izotopunu elde ettiler. 1976 yılında başarılı çalışmanın sonucunu bir rapor halinde yayınladılar ve “yeni bir keşif” iddiasında bulundular.

1981 yılında ise, Almanya Darmstadt’daki nükleer araştırma enstitüsü Ağır İyon Araştırma Merkezi’nde (GSI) Peter Armbruster ve Gottfried Münzenberg başkanlığındaki Alman araştırma ekibi, bizmutu krom ile bombardımana tuttu. Alman ekip, Bizmut-209 ile Krom-24 izotoplarını Bohriyum-262 izotopunu, yarılanma ömrü yaklaşık 85 milisaniyede elde etti. Bu aynı zamanda bohriyumun soğuk füzyon ile ilk sentezi olarak kayıtlara geçti.

Rus ve Alman ekiplerin keşifleri ile ilgili Uluslararası Temel ve Uygulamalı Kimya Birliği (IUPAC) inceleme yaptı. IUPAC, daha güvenilir bir sunum yaptıkları için Alman ekibin keşif raporunu 1992 yılında tanıdı. Rus ekip için de “muhtemelen ilk kez keşfettiği” şeklinde bir şerh düşüldü.

“Bohriyum” sözcüğü Danimarkalı ünlü nükleer fizikçi Niels Bohr’un anısına soyadından esinlenilerek türetilmiştir. Elementin ilk adı “nielsbohrium”, simgesi de “Ns” olarak belirlendi. Ancak daha sonra ilgili otoriteler tarafından 1997 yılında “bohrium” olarak değiştirildi. Bohriyuma geçici olarak verilen isim ise “unnilseptium”, simgesi de “Uns” şeklindedir.

Tam adı “Niels Henrik David Bohr” olan Nobel ödüllü ünlü fizikçi, 1885-1962 yılları arasında yaşadı. Kuantum fiziğinin gelişimi için yaklaşık 50 yıl öncü rol oynadı. Atom çekirdeğinin “sıvı damlacığı” modelini geliştirdi.

Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri 

Bohriyumun kimyasal sembolü “Bh”dir. Atom numarası 107, atom ağırlığı 264, yoğunluğu ise tahmini olarak 37 grcm3’tür. Proton ve elektron sayısı 107, nötron sayısı 155’tir. Erime ve kaynama noktaları bilinmiyor. Geçiş metallerinin 6-D serisinde yer alan beşinci kimyasal elementtir. Atom numarası 103’ten büyük olan transaktinit elementlerden biridir. Periyodik tabloda manganez, teknesyum ve renyum altındaki Grup-7’nin en ağır üyesidir. Bohriyumun normal koşullar altında katı halde bulunduğu tahmin ediliyor. Gümüş veya gri renkte olduğu öngörülüyor. Renyumla türdeşliği sebebiyle kristal yapısı hekzagonal olarak kabul ediliyor. Atom yarıçapının 128 pm civarında olması bekleniyor. Kimyasal özellikleri bakımından renyuma benzediği tahmin edilmektedir.

Bohriyumun kimyasal özellikleri kısmen karakterize edildi. Özelliklerinin birçoğu tahmin edilmektedir. Bulunduğu grubun diğer üyeleri gibi +7 oksidasyon durumu sergilemesi beklenir. Bohriyum (VII), sulu çözelti içinde dengesiz olduğu tahmin edilmektedir ve daha kararlı bohriyuma (IV) indirgenir. Bohriyumun uçucu bir oksit oluşturacağı öngörülüyor. Bu oksidin perbor asidi oluşturmak için suda çözüneceği tahmin ediliyor. Bohriyum için oksiflorür oluşması “eka-renyum” özelliklerini göstermeye yardımcı olabilir.